Zasady uzyskiwania obrońcy z urzędu
-
W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę (tzw. obrona obligatoryjna) jeżeli:
- jest nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności - art. 79 § 1 kpk;
- wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę - art. 79 § 2 kpk;
- przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności - art. 80 kpk.
We wskazanych powyżej sytuacjach, jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, obrońcę z urzędu wyznacza mu prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
- Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może złożyć do sądu wniosek o ustanowienie mu obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Stan ten musi w należyty sposób wykazać (np. poprzez dołączenie do wniosku stosownych dokumentów) - art. 78 § 1 kpk.
- Decyzję o ustanowieniu obrońcy z urzędu (lub odmowie) po rozpoznaniu złożonego wniosku, podejmuje w formie zarządzenia prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy (upoważniony sędzia). Wydane zarządzenie także w przypadku odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu nie podlega zaskarżeniu.
- Strona postępowania karnego (inna niż oskarżony) może wnosić o ustanowienie pełnomocnika z urzędu we wskazanej powyżej (w pkt 2) sytuacji (kiedy nie jest w stanie ponieść kosztów pomocy prawnej bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny) - art. 87 kpk w zw. z art. 88 kpk i art. 78 § 1 kpk.
Decyzję, po rozpatrzeniu wniosku, podejmuje prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy (upoważniony sędzia). Decyzja niezależnie od podjętego rozstrzygnięcia, nie podlega zaskarżeniu.